บทความทางวิชาการ : การเกิดนิ่วในสุนัขและแมว (Urolith) :
- นิ่วที่พบได้บ่อยๆ คือนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ (bladder stone) นิ่วที่เป็นก้อนแข็งมักไปขูดทำลายผิวของกระเพาะปัสสาวะจนเกิดแผล จึงง่ายต่อการติดเชื้อ เราจึงพบการเกิดนิ่วร่วมกับการติดเชื้อแบคทีเรียในทางเดินปัสสาวะอยู่เสมอ นิ่วที่เกิดในสุนัขและแมวมีหลายชนิดด้วยกันแต่ที่พบบ่อยๆได้แก่
- นิ่วที่พบในปัสสาวะเป็นด่าง ได้แก่ Struvite
- นิ่วที่พบในปัสสาวะเป็นกรด ได้แก่ Urate
- นิ่วที่พบในปัสสาวะทุกสภาวะ ได้แก่ Calcium oxalate
Picture 1: แมวอ้วน
Picture 2 : ก้อนนิ่วในกระเพาะปัสสาวะ
สาเหตุ :
- อายุ ในสุนัขและแมวมักพบในช่วง 3 – 10 ปี - เพศ สุนัขและแมวเพศผู้จะพบได้บ่อย ยกเว้นนิ่วชนิด struvite จะพบในเพศเมียมากกว่า - พันธุ์ เช่น สุนัขพันธุ์ Dalmatians จะพบนิ่ว urate ได้มากที่สุด - อาหาร การให้อาหารชนิดเดิมซ้ำๆ กันเป็นเวลานาน รวมถึงอาหารที่มีสารก่อนิ่วสูง - พฤติกรรมและการเลี้ยงดู สัตว์ที่ชอบอั้นปัสสาวะ กินน้ำน้อย ขี้เกียจ เอาแต่นอน และ อ้วน จะมีความเสี่ยงในการเกิดนิ่วได้สูง
สายพันธุ์ที่พบได้บ่อย :
- นิ่วชนิด struvite มักพบใน Shitzu, Poodle, Cocker spaniel
- นิ่วชนิด urate มักพบในสุนัขพันธุ์ Dalmatians
- นิ่วชนิด calcium oxalate ได้แก่ miniature schnauzer, Lhasa apso, Yorkshire terria ส่วนในแมวมักพบในแมวพันธุ์แท้ ในกลุ่ม Persia และ Himalayan
อาการและความรุนแรงของโรค :
- ปัสสาวะเป็นเลือด ปัสสาวะไม่ออก
- ปัสสาวะบ่อยกว่าปกติ บางครั้งปัสสาวะไม่เป็นที่
- ปัสสาวะกะปริบกะปรอย
- เบ่งปัสสาวะนานกว่าปกติ ในแมวจะผุดเข้าผุดออกกระบะทราย
- ปวดเกร็งท้อง
- ส่งเสียงร้องเวลาปัสสาวะและ ชอบเลียอวัยวะเพศบ่อยๆ
การตรวจวินิจฉัยโรค :
Picture 3: นิ่วที่ตรวจพบจากการเอ็กซเรย์
Picture 4: การตรวจปัสสาวะ
- การเอ็กซเรย์ นิ่วบางชนิดไม่สามารถมองเห็นได้จากการเอ็กซเรย์ธรรมดา ต้องฉีดสีพิเศษ
- การอัลตราซาวนด์ เหมาะสำหรับนิ่วทุกชนิดโดยเฉพาะนิ่วที่มองไม่เห็นจากเอ็กซเรย์
- การตรวจปัสสาวะ และการเพาะเชื้อปัสสาวะเพื่อหาชนิดยาที่เหมาะสมในการควบคุมการติดเชื้อในปัสสาวะ
- การส่งตรวจนิ่ว เพื่อหาชนิดของนิ่วและวิธีป้องกันการเกิดใหม่
การรักษาโรค :
การรักษาโดยใช้อาหาร ทำได้เฉพาะนิ่วที่อยู่ในกระเพาะปัสสาวะเท่านั้น
• นิ่วชนิด urate ของสุนัขพันธุ์ Dalmatian
• นิ่วชนิด Struvite การให้อาหารหรือยาที่เหนี่ยวนำให้ปัสสาวะเกิดความเป็นกรด ร่วมกับการรักษาภาวะติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะที่เหมาะสม จะรักษานิ่วชนิดนี้ได้
การรักษาโดยการผ่าตัด (Surgical removal)
• การผ่าเปิดกระเพาะปัสสาวะเพื่อเอานิ่วออก (Cystotomy) ใช้ในกรณี นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ (bladder stone) หรือนิ่วในทางเดินปัสสาวะ (urethral stone) ที่ดันกลับเข้ากระเพาะปัสสาวะได้
• การผ่าตัดแปลงเพศ (Perineal urethrostomy) คือ การผ่าตัดเพื่อแผ่ ขยายทางเดินปัสสาวะให้กว้างขึ้นเหมือนในสัตว์เพศเมีย เพื่อให้นิ่วก้อนเล็กๆ สามารถผ่านออกมาได้
การยิงสลายนิ่ว (Shock wave lithotripsy) ใช้ในการรักษานิ่วในไต (kidney stone) และนิ่วในท่อไต (Ureteral stone) ในปัจจุบันยังไม่ได้นำเอาเทคนิกชนิดนี้เข้ามาใช้ในประเทศไทย
การป้องกันการเกิดใหม่ :
• ลดความอ้วน กระตุ้นให้สัตว์ออกกำลังกาย
• กระตุ้นให้ดื่มน้ำเพิ่มขึ้น เพื่อลดการตกตะกอนของสารก่อนิ่ว
• หลีกเลี่ยงการทานอาหารชนิดเดิมๆ ต่อเนื่องกันเป็นเวลานาน
• หลีกเลี่ยงอาหารที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่ว
ขอบคุณข้อมูล จากโรงพยาบาลสัตว์ สัตว์แพทย์ 4 โพลีคลีนิค
